کاربرد شناسایی الیاف در طراحی لباس (قسمت پنجم)

شناساییِ الیاف در طراحی لباس

(قسمت پنجم: شناسایی لیف ابریشم)

ابریشم (Silk) لیفی براق، پروتئینیِ طبیعی و فیلامنتی است که از پیله (Cocoon) کرم ابریشم به دست می ­آید. پروتئین لیف ابریشم فیبرویین (Fibroin) نام دارد. تولید کنندگانِ عمده­ ی این لیفِ بسیار ظریف و شفاف، که به عنوان ملکه الیاف شناخته می­شود، کشورهای هند، چین و ژاپن هستند. ابریشم خام دارای دو رشته است که توسط نوعی پروتئین به نام سریسین (Sericin) به یکدیگر چسبیده ­اند. این پروتئین باعث می­شود که ابریشم خام دارای سطحی، زبر، ضخیم و نایکنواخت باشد. بنابراین لازم است عملیات صمغ ­گیری (degumming) یعنی حل کردنِ این پروتئین به وسیله قلیای ملایم و آبِ داغ و در نتیجه، جدا شدن ِدو رشته از یکدیگر، بر روی ابریشم خام انجام شود. استحکام لیف ابریشم به دلیل وجود پلیمرهای خطی، درجه کریستالی و درجه آرایش یافتگی بالا و پیوندهای هیدروژنی، بالا می­باشد. از آنجا که رطوبت موجب شکسته شدن تعداد زیادی از پیوندهای هیدروژنی می­شود، بنابراین استحکام این لیف در حالت مرطوب، کاهش می­ یابد. ابریشم به دسته اصلیِ پرورشی و وحشی تقسیم می­شود. ابریشم پرورشی نسبت به ابریشم وحشی، براق­تر و سبک­تر است و در طراحی لباس کاربرد بیشتری دارد. لازم به ذکر است که براقیت و درخشش لیف تحت تأثیر شکل سطح مقطع است.

قلیا علاوه بر آنکه موجب زرد رنگ شدن ابریشم می­شود، با ایجاد تورم در لیف و شکستن زنجیرهای پلیمری سبب متلاشی شدن آن­ها می­شود. این لیف به دلیل عدم وجود پیوند گوگردی، در مقایسه با پشم حساسیت بیش­تری نسبت به اسید دارد. این دلیل موجب مقاوت این لیف در برابر بید می­شود. اما نسبت به سایر آفات حساس است. هم چنین نسبت به سفیدکننده های کلردار آسیب ­پذیر است. این لیف نباید به مدت طولانی در معرض نور خورشید و یا در شرایط مرطوب قرار بگیرد. جهت شستشوی کالای ابریشمی بهتر است به روش خشکشویی عمل شود و در صورت شستشوی دستی، لازم است از شستشو دهنده قلیایی بسیار ضعیف در مدت زمان بسیار کوتاه با حداقل حرکت کالا استفاده شود. برای خشک کردن نیز نباید از روش های چلاندن، تاباندن، آویزان کردن و حرارت دادن استفاده کرد.

شناساییِ لیف ابریشم توسط سه روش میکروسکوپی، سوزاندن و تست حلالیت، به صورت زیر است:

• روش میکروسکوپی

ابریشم پرورشی دارای شکل سطح مقطعِ مثلثی شکل و نمای طولی مشابه یک لوله شیشه­ ای می­باشد. در حالی که شکل سطح مقطع ابریشم وحشی به شکل مستطیل است و نمای طولی آن نیز نواری شکل است.

• روش یا تست سوزاندن

این لیفِ قایل اشتعال به هنگام تماس با شعله جمع شده و به آرامی می­سوزد اما ذوب نمی­شود. به هنگام سوختن بوی گوشت یا موی سوخته می­دهد و پس از خروج از شعله، به دلیل داشتنِ کمی خاصیت خود اطفاء، به سختی و با ایحاد صدا و جرقه به سوختن ادامه می­دهد. خاکسترِ حاصل از سوختن این لیف سیاه و شکننده است و به راحتی پودر می­شود. (تفاوت سوختن و خاکستر باقی­مانده از سوختنِ ابریشم طبیعی و مصنوعی در شکل زیر قابل مشاهده است)

• تست حلالیت

هر یک از حلال­ های سفیدکننده کلردار 5 درصد، H₂So₄ 60 و 70 درصد، HCl 20 درصد، کوپرآمونیوم هیدروکسید و هیپوکلرید سدیم مولار (Molar Sodium Hypochloride) در دمای جوش به مدت 10 دقیقه و در زیر هواکش می­توانند جهت شناسایی لیف ابریشم به کار برده شوند.

نویسنده: غزل غمخوار