پارچه شناسی ( بخش اول: تولید پارچه)

پارچه شناسی ( بخش اول: تولید پارچه)

بعد از اینکه طراحی یک لباس را به مرحله اجرا رساندیم، اولین کار تهیه مواد و متریال برای ساخت لباس است. پارچه به عنوان اصلیترین و مهمترین جزء ساخت لباس به شمار می آید. به عنوان یک طراح لباس باید بدانیم که پارچه ها چه خصوصیاتی دارند و با توجه به این ویژگیها (جنس، رنگ، کیفیت، ماهیت و …) که لازمه طراحی و تولید لباس بوده و نقش به سزایی را ایفا می کند، پارچه مناسب با مدل مورد نظر را انتخاب کنیم.

پارچه لایه ای نرمش پذیر است که از شبکه ای از نخ ها و الیاف طبیعی یا مصنوعی تشکیل می شود. قرارگیری آنها در کنار یکدیگر ساختمان پارچه و خصوصیات فیزیکی آن را به وجود می آورد که از شیوه های مختلف بافته می شود. امروزه پارچه ها با توجه به تکنولوژی و پیشرفت آن دارای انواع بسیاری هستند. به طور کلی برای تولید پارچه سه مرحله وجود دارد:

1.تولید نخ

2.بافت پارچه

3.تکمیل پارچه

در بخش الیاف شناسی اطلاعاتی نسبت به انواع الیاف ارائه شد. جهت تهیه پارچه و تولید آن نیاز به نخ داریم تا بتوانیم پارچه مورد نظر را ببافیم. حال به طور خلاصه چگونگی مراحل کار الیاف تا تبدیل آن به نخ و پارچه را شرح می دهیم. بعد از این سه مرحله  پارچه برای مراحل تکمیل نهایی، رنگ و چاپ (طرح و نقش و…) آماده است.

 

1. تولید نخ

بعد از اینکه الیاف تهیه و آماده شدند، وارد فرایندی به نام نخ ریسی (ریسندگی) می شوند. نخ ریسی به صورت دستی و ماشینی قابل انجام است. الیاف با استفاده از دستگاه همزن و فشار از هم جدا شده و برگ، خاشاک، دانه، سنگ و دیگر ناخالصی ها از الیاف جدا شده و از بین رفته و به صورت ورقه ای در می آیند. در قسمت حلاجی این ورقه ها با استفاده از دستگاه کاردینگ پالایش شده تا مواد ریز و زائد جدا شده و الیاف به صورت موازی کنار هم قرار میگیرند و برای مرحله تشکیل فتیله آماده می شوند. این الیاف موازی و تمیز به صورت شبکه های منظم فتیله های یکسره را تشکیل می دهد سپس در مرحله شانه زنی الیاف کوتاه و مواد زائد از الیاف جدا شده و پالایش می شوند تا نخی با کیفیت حاصل شود. برای بدست آوردن نخ صاف و نازک، فتیله ها را با استفاده از ماشین مخصوص می کشند تا صاف و یک دست شوند و با استفاده از دستگاه روینگ الیاف نازک شده را (به اندازه ضخامت مورد نظر) تابانده و به شکل نخ (محصول نهایی) دور یک قرقره می پیچند و برای تاباندن، نخ های تابیده شده ای که روی قرقره پیچیده شده بود را دوباره روی دوک ها و مخروط ها می تابانند. نمره نخ، لاهای نخ، یکنواخت و صافی و… از ویژگیهای نخ خوب و مرغوب می باشد. بعد از تهیه نخ عملیات بافندگی آغاز می شود.

نخ تار و نخ پود:

دوک یا مخروطهایی که روی دستگاه چله پیچی هستند تعداد معینی داشته که روی ستونهای طولی و عرضی تحت شرایط کششی یا ثابت تابیده شده اند، این نخ ها اشاره به ساختار پارچه دارد. پارچه حاصل کشیدن و درهم تنیدن دو نخ به یکدیگر است.

تار رشته ای است که در، درازای پارچه (طول) یا بافته های دیگر قرار می گیرد و با توجه به نخ مورد نظر جهت آماده شدن برای بافت که اغلب باید قبل از چله کشی آهار خورده و خشک شده باشند، از شانه ها عبور کرده تا به بدین وسیله از نخ های مجاور جدا شده و قابل تنظیم برای اندازه های عرضی شود.

پود رشته ای است که در پهنای پارچه (عرض) و دیگر بافته ها قرار می گیرد که دارای ویژگی های خاص خود است. برای آماده کردن نخ پود جهت بافت باید با نخ به دور ماسوره پیچیده شود که ممکن است به صورت مستقیم، باز و بسته انجام شود که با توجه به نوع نخ و بافت اینکار صورت می پذیرد.

2.بافت پارچه:

بعد از انتخاب نوع نخ و تولید آن، پارچه ها با استفاده از نخ به روش های مختلف بافته می شوند که این بافتها انواع مختلفی داشته و هر یک کاربردی دارند. بدین منظور نخ ها به صورت جداگانه وارد دستگاه بافندگی شده و به دو گروه تار و پود تقسیم می شوند و با توجه به ماشین و نوع بافت، مرحله بافندگی انجام می شود.

1.بافندگی تاری و پودی

2.بافندگی حلقوی

3.پارچه های بی بافت

 

بافندگی تاری و پودی (weft weaving):

برای این بافت حداقل از دو دسته نخ تار و پود استفاده میشود که در جهت طول و عرض پارچه قرار میگیرند، که به اصطلاح تاری و پودی (تار: warp پود: woof) گفته میشود و از در هم رفتن منظم و یکی در میان این نخ ها پارچه بافته می شود که دوام و استحکام زیادی دارند. جهت انجام این بافت دوکها روی دستگاه بافندگی قرار می گیرند و طی پنج مرحله پارچه آماده می شود.

شدینگ: دو گروه از تارها بازشده تا پود بتواند وارد شود.

پیکینگ: پود ما بین دو تار قرار می  گیرد.

 بیتاپ: نخ جدید اضافه شده وتوسط یک شفت برگردانده می شود.

 لت اف: نخ ها ازروی میله قطع می شوند.

 تیکاپ: پارچه بافته شده از روی میله جدا می شود.

مانند پارچه های فاستونی، ساتن، تترون و …

بافندگی حلقوی(knitted و knitting):

در بافت حلقوی بجای استفاده از نخ تار و پود در راستای طولی و عرضی از ابتدا نخ به صورت حلقه درآمده و با اتصال نخ ها به هم، پارچه به صورت حلقوی تشکیل می شود که به این  پارچه ها کشبافت (گره ای یا گرد باف) نیز می گویند که به صورت کشباف تاری و پودی تهیه شده و از لحاظ نوع بافت و موارد مصرف با هم متفاوت است. که گاهی این کشسانی درجهت طول یا عرض یا هر دو جهت می باشد.

کشباف تاری (حلقوی تاری): دراین نوع بافت پارچه  دارای استحکام بالایی بوده ولی انعطاف پذیری کمی دارد، مانند پارچه های تریکو و لباس های ورزشی و لباس های زیر.

کشباف پودی( حلقوی پودی): در این نوع بافت پشت و روی پارچه ها متفاوت است مانند جوراب و البسه بدون درز، پارچه های لوله ای، پارچه های ریون.

پارچه های بی بافت: (No Woven)

در این نوع بافت هیچ گونه نخی تولید نمی شود بلکه منسوجات نهایی مستقیما از الیاف و لایه الیاف گرفته می شود و چون مرحله تبدیل نخ وجود ندارد، مرحله بافندگی حذف می شود و در عوض مرحله تشکیل لایه و اتصال و پیوستگی اضافه می شود. این پارچه ها از درگیری مستقیم الیاف به یکدیگر تشکیل می شوند که به غیر از پوشاک، مصارف دیگری نیز دارند. اینها پارچه های طراحی شده ای هستند که طول عمر محدود یا طولانی و پایداری خوب در برابر عوامل طبیعی دارند و دارای خواص و عملکرد های ویژه ای مانند جذب و دفع مایعات، انعطاف پذیری، استحکام، پایداری حرارتی و… هستند. مثلا محصولات بهداشتی و ساختمانی پوشاک یکبار مصرف بیمارستانی، کف پوش ها، پارچه های نمدی، پارچه های سوزنی (با نفوذ سوزن به داخل پارچه، پارچه ها سوزن زنی میشوند) و آستری.

3.تکمیل پارچه: (Finishing Fabric)

بعد از اینکه پارچه ها بافته و از ماشین نساجی جدا شدند، وارد مرحله تکمیل می شوند که در این زمان پارچه مانند یک ورقه صاف و سفید رنگ است. کلیه پارچه های نساجی به هنگام ترک سالن بافندگی کم و بیش دارای مقادیری عیوب و ناخالصی می باشند و برای رفع آن وارد مراحل تکمیلی می شوند. به طور کلی نوع تکمیل بر روی منسوجات وابسته به مورد مصرف آنهاست. تکمیل در دو مرحله روی پارچه انجام می شود، مرحله اول پس از بافندگی و مرحله دوم بعد از رنگرزی و چاپ می باشد.

منظور از مرحله اول تکمیل پارچه، مجموعه عملیات و مراحل انجام شده بر روی فرآورده نساجی با هدف بالابردن کیفیت و مرغوبیت، ظاهر بهتر، کارایی بی نقص، زیر دستی لطیف و متناسب آن می باشد. به طور کلی عملیات تکمیل پارچه بخش مهمی از فرآیند تولید پارچه می باشد که از نظر تولید کننده و مصرف کننده بسیار حائز اهمیت است.

در عملیات تکمیل پارچه تحت  اعمال شیمیایی و مکانیکی قرار می گیرد. که به وسیله آب اکسیژینه تمیز و شسته میشود سپس به کمک بعضی از مواد شیمیایی مختلف که با توجه به نوع الیاف و جنس نخ مصرفی انتخاب شده و پارچه توسط آنها شسته می شود. باید یادآور شد که روشهای تکمیل به سه دسته کلی تقسیم می شود: روش های فیزیکی، روشهای شیمیایی و روشهای فیزیکی و شیمیایی.

عملیات  مقدمات تکمیل عبارت است از: توزین، متراژ، نمره گذاری، کنترل، گره گیری، رفوگری، منقاش زنی یا زوائد گیری. برخی عملیات دیگر مانند پرز گیری، آهار گیری، مرسریزه کردن و … بوده که با توجه به نوع الیاف و پارچه انجام می شود.

نویسنده: نادیا روشندل

کارشناس ارشد طراحی پارچه و لباس