طراحی پارچه (Textile Design):
اساساً روند ایجاد طرح‌هایی برای پارچه، بافت و چاپ یا هرچیزی که به نقش اندازی بر ظاهر و درون پارچه را گویند. وظیفه اصلی یک طراح پارچه تولید و طراحی عناصر هنری برای پارچه با در نظر گرفتن نکات فنی نساجی است که به صورت عمده در پوشاک و دکوراسیون استفاده می‌شود. به عبارت دیگر طراحی پارچه یک فرایند ایجاد نقش بر روی تاروپود و انتقال هنر به منسوج است. الیاف، نوع نخ، نمره نخ، رنگ، بافت، دوخت، انواع چاپ و کاربرد محصول و سیستم تولید نکات فنی است که باید در طول طراحی یک طراح در نظر بگیرد و میتوان طراحی پارچه را به صورت کاربردی براساس سلیقه و میل باطنی و طبق اصول و قاعده وقانون به کار بست.
تولید منسوجات نه تنها در اشیا و وسایل زندگی ما مهم است بلکه با خصوصیات اقلیمی، آداب و رسوم و باورهای مردم در رنگ‌ها و طرح و اشکال مختلف تأثیر مستقیم دارد و هر چیزی که با پارچه سروکار دارد، در حوزه طراحی پارچه قرار می گیرد زیرا پارچه در انواع وسایل زندگی ما وجود دارد، به عنوان مثال طیف وسیعی از طراحی پارچه ملحفه و اتاق خواب، ست های آشپزخانه و رومیزی، رومبلی، پرده، کاغذ دیواری، فرش، زیر انداز، حوله، عروسک، کاشی سرامیک، کاغذ کادو، روسری، شال، دستمال گردن، انواع پارچه لباسی و… نتیجه ی طراحی پارچه هستند. به بیانی توانایی الهام دادن، برند کردن و استایل دادن به یک مجموعه مد را فراهم میکند و شکلی از کسب و کار اقتصادی محسوب می‌شود.
به عنوان یکی از رشته های دانشگاهی در حوزه طراحی پارچه می توان گفت: طراحی و دوخت به عنوان مادر رشته طراحی پارچه محسوب شده، چرا که تقریبا تمام واحد های درسی گرایش های طراحی پارچه را شامل می شود. رشته طراحی پارچه و لباس دارای سه گرایش است که عبارتند از: گرایش طراحی چاپ پارچه، گرایش طراحی بافت پارچه ،گرایش طراحی لباس
چاپ و بافت:
برای اینکه بتوانیم پارچه هارا طراح دار کنیم یا به عنوان طراح پارچه وارد عمل شویم باید بتوانیم در دو حوزه چاپ و بافت تخصص خود را بالا ببریم، زیرا برای منقوش کردن منسوجات، پارچه ها به دو دسته چاپی و بافتی به صورت ساده و طرح دار تقسیم می شوند.
منسوجات بافتی :
منسوجات بافتی را به سه طریق می توان نقش دار کرد: درونی ، بیرونی درونی ، بیرونی
درونی:
پنج عامل درونی برای منقوش کردن پارچه وجود دارد:
بافت مورد نظر که با تراکم و تکمیل و ترکیب تغییراتی در آن صورت میگیرد مانند انواع سرژه کج راه 3/3.
نخ مورد استفاده مانند نخ پشمی اصلاح شده یا شانل.
نخ و بافت با هم مانند ترکیب نخ های پشمی و بافت جناغی برای تولید منسوجات اسپورتی.
دکورچینی که به صورت رنگ در پارچه پدیدار می شود مانند پارچه های چهارخانه و دیپلمات.
موتیف ها مانند بافت های ابداعی یا طرح های انتزاعی، که همه این موارد در حوزه بافت به صورت چند وردی و سیستم دابی قابل اجراست.
بیرونی:
روی پارچه های بافته شده به صورت انواع مختلف چاپ به صورت دستی و ماشینی، نقش اندازی می شود. مانند چاپ ، سیلک تک رنگ و چند رنگ
درونی و بیرونی:
با استفاده از سیستم های تولید منسوجات ژاکاردی، که همزمان با دفتین زدن در پارچه میتوان طرح ایجاد کرد. مانند پارچه های رومبلی، که نقش و جایگاه خاصی را در حیطه کاربردی طراحی پارچه دارد.
دسته بندی پارچه ها به صورت کلی:
می توان با توجه به عوامل درونی و درونی بیرونی و بیرونی منسوجات را به دو گروه چاپی و بافتی تقسیم بندی کرد که هر کدام به نوبه خود بسیار گسترده و داری تنوع و زیر مجموعه های فراوان است و گاها برخی از منسوجات در هر دو حوزه قرار می گیرند و بر اساس ماهیت و طریقه ساخت توسط تولید کننده و مصرف کننده قابل تشخیص است.
انواع منسوجات بافتی (عامل درونی و درونی بیرونی) :
_رومبلی ها: در قالب سه دسته استیل و نیمه استیل و راحتی
_پرده ای: در قالب دو دسته دکوری، نمادین و اصلی
_لباسی: در قالب سه دسته زنانه، مردانه و بچه گانه
_روکش صندلی: در قالب اداری و خودرویی
_شال و روسری
_فرش: در قالب روفرشی، پتو
انواع منسوجات چاپی (عامل بیرونی و درونی بیرونی):
_ملحفه ای
_لباسی: در قالب سه دسته زنانه، مردانه و بچه گانه
_شال و روسری
_انواع ست: در قالب ست اتاق خواب، ست آشپرخانه ست اتاق کودک و…
_کاغذ دیواری: در قالب مکان مورد استفاده مثل اتاق کودک، سالن پذیرایی و…
_فرش: در قالب روفرشی، پتو
_روکش صندلی: در قالب اداری و خودرویی
_لوازم دکوری: در قالب آباژور، ست کوسن رومیزی و…
ارزش و جایگاه کلیات طرح: ساختارها و موتیف ها (زیر ساختها) در طراحی پارچه
در بسیاری از مواقع نیاز است تا به هنگام طراحی پارچه از یکسری قاعده و قانون برای خلق یک اثر جدید پیروی شود. هر پدیده ای در دنیای پیرامون ما از دو بخش به وجود می آید، که در واقع دارای محور های دو گانه هستند و شامل:
اول: زیر ساختها و زیر نقشها (موتیف) ، دوم: ساختار طرح یا محل قرار گیری موتیف می باشد که موتیف ها کوچکترین جزئ سازنده طرح می باشد که می تواند به دو گونه وابسته و آزاد تقسیم شوند.
موتیف های وابسته: در نقوش سنتی به خوبی نمودار می شوند، مانند: روکش صندلی، پارچه های چادری، پارچه های لباسی و…
موتیف آزاد: ترکیب بندی چشم نوازی دارد و از نظر برش، پارچه هایی با این طرح قیچی خور مناسبی دارند مانند انواع پارچه لباسی و ملحفه ای و…
بعد از پیدایش موتیف به سراغ ساختار و محل قرار گیری آن می رویم زیرا در ابتدای کار محل قرار گیری اجزای تشکیل دهنده طرح بسیار حائز اهمیت است، بدین منظور باید از انواع راپورت کمک گرفت. راپورت یا ریپیت به معنای تماس و ارتباط داشتن و به بیانی تکرار و تکثیر تعدادی طرح در طول و عرض پارچه است که برای تنظیم طرح و رنگ و پشت سر هم قرار گرفتن آنها استفاده می شود. در مرحله اول طراحی، طرح ها آنالیز شده و اطراف آن نقوش اضافه می شود. پس از آن طرح ها و نقوش اضافه شده به صورتی جایگزین می شوند که طرح بدست آمده قابل تکرار باشد یعنی از چپ و راست و بالا و پایین قابل انطباق باشند.
به طور کل در چاپ به قسمتی از طرح که تکرار شونده است واحد طرح گویند که می تواند به صورتهای مختلف با یکی از انواع راپورت کنار هم قرار بگیرد، هدف ایجاد تنوع با یک طرح اولیه است. البته باید گفت که طرح های بدون راپورت نیز وجود دارد، که به صورت تک بر روی منسوج مصرفی چاپ می شود مانند شال و روسری یا انواع ست مصرفی.
انواع راپورت عبارتند از:
واحد راپورت
- راپورت ساده یا مستقیم: برای طرح های ریز
- راپورت 2/1 یا 3/1 طولی و 2/1 یا 3/1 عرضی: برای پارچه های ملحفه ای و پرده ای
- راپورت معکوس: تکراری 180 درجه دارد که به دو صورت معکوس طولی و معکوس عرضی انجام می شود
- راپورت متقارن: مانند طرح های وسط قالی
- راپورت برگشته: که به دو صورت برگشته طولی و بر گشته عرضی بوده
- راپورت چرخنده: ترکیبی از راپورت معکوس و برگشته بوده، یعنی اول 180 درجه می چرخد سپس معکوس می شود، که به صورت عرضی و طولی می باشد.
- راپورت تلفیقی: چند نوع از راپورتهایی که گفته شد را می توان تلفیق کرد.
نویسنده: نادیا روشندل
کارشناس ارشد طراحی پارچه و لباس
آخرین دیدگاهها