رنگ شناسی (بخش سوم : کنتراست رنگ ها):
کنتراست رنگ: (Color contrast) کنتراست در میان طراحان و گرافیست‌ها، معانی و مصداق‌های متعددی دارد، اگر چه همه ی مصادیق کنتراست دقیقاً مطابق با معنای خود واژه یعنی تضاد و تفاوت شدید، را در بر دارد. معمولاً در طراحی، طبقه بندی‌های متعددی از کنتراست را مطرح می‌کنند که از جمله‌ی آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
کنتراست ابعاد (مثلاً وقتی از تصاویر یا نوشته‌هایی با ابعاد کاملاً متفاوت استفاده می‌شود)
کنتراست جهت (مثلاً وقتی نوشته‌ها یا تصاویر، در جهت‌های کاملاً متفاوتی هستند)
کنتراست بافت (مثلاً وقتی بافت قسمتی از طراحی خشن و بافت بخشی دیگر نرم است)
کنتراست شکل (وقتی بعضی شکل‌ها نظم هندسی بالایی دارند و برخی دیگر هیچ نظمی ندارند)
اما وقتی از کنتراست رنگ ها صحبت می شود. منظور وجود روابط و تأثیراتی است که هم تمایز میان رنگ ها و هم تأثیرات متقابل میان آن ها را از نظر بصری مورد بررسی و مقایسه قرار می دهد. به این ترتیب وجود کنتراست میان رنگ ها صرفاً به معنای تضاد میان آن ها نیست. بلکه بررسی روابط و مقایسه میان آنهاست. مشهورترین نظریه در خصوص کنتراست رنگ مربوط به وجود هفت کنتراست رنگ است که در زیر به شرح هر یک از آنها می پردازیم.
1 – کنتراست ته رنگ
برای رسیدن به این کنتراست کافی است که از رنگ های خالص استفاده کنیم. وقتی گفته می شود رنگ های خالص ، منظور فقط سه رنگ اصلی نیست بلکه همه رنگ های چرخه ی رنگ را می توان به عنوان رنگ خالص استفاده کرد.
شدیدترین کنتراست ته رنگ میان سه رنگ اصلی قرمز، زرد و آبی که هیچ وجه مشترکی از لحاظ رنگین بودن با هم ندارند به وجود می آید. بر همین اساس کنتراست ته رنگ در میان رنگ های درجه دوم یعنی سبز، نارنجی و بنفش که رنگ های ترکیبی هستند به مراتب کمتر است. در رنگ های درجه سوم بازار کنتراست رنگ کاسته خواهد شد.
همچنین رنگ های وقتی با سیاه و سفید مخلوط شوند از میزان کنتراست ته رنگ آنها کاسته می شود. استفاده از سیاه و سفید در کنار رنگ های خالص می تواند به ایجاد کنتراست ته رنگ و شدت بخشیدن به تأثیرات رنگ های تیره یا روشن کمک کند.
2 – کنتراست تیرگی – روشنی رنگ
تأثیراتی که کنتراست تیرگی – روشنی رنگ روی روابط میان رنگ ها و روی مخاطبین یک اثر هنری می گذارد ، پس از کنتراست ته رنگ از اهمیتی ویژه برخوردار است.
میزان تیرگی هر رنگ را می توان به طور مناسب با یک درجه از خاکستری بی نام (خاکستری حاصل از ترکیب سیاه و سفید) نشان داد. از این طریق می توان به راحتی رنگ ها را از لحاظ تیرگی و روشنی با هم مقایسه کرد.
3 – کنتراست رنگ های سرد و گرم
معمولاً احساس سردی و گرمی رنگ ها مربوط به دریافت و تجربه ما از عناصر موجود در طبیعت است. برخی از رنگ ها مثل قرمز، زرد و رنگ های مربوط به آن ها را عموماً گرم احساس می کنیم و رنگ هایی مثل سبز، آبی و ترکیب های مربوط به آنها را معمولاً سرد و خنک احساس می کنیم. در میان رنگ ها می توان قرمز ، نارنجی را به عنوان پرحرارت ترین رنگ و سبزآبی را سردترین رنگ احساس کرد. اما برای سردی و گرمی رنگ ها هیچ حد و مرزی نمی توان قایل شد، بلکه سرد یا گرم کردن آنها بستگی به رنگ های هم جوار و حس درونی مخاطب دارد. در هر حال براساس دایره رنگ با یک خط قطری که از سبززرد به قرمز بنفش امتداد می یابد می توان یک حد تقریبی را میان رنگ های گرم در سمت راست دایره و رنگ های سرد در سمت چپ دایره تصور کرد.
4 – کنتراست رنگ های مکمل
وقتی دو رنگ مکمل در کنار هم قرار می گیرند تأثیرگذاری آنها به روی هم طوری است که یکدیگر را از نظر درخشش و قدرت فام به شدیدترین مرتبه ارتقا می دهند. همان طور که قبلاً گفته شد دو رنگ مکمل در چرخه دوازده رنگی به صورت قطره ی روبروی هم قرار می گیرند مانند زرد و بنفش ، قرمز و سبز، نارنجی و آبی.
وجود رنگ های مکمل در یک ترکیب بصری می تواند درایجاد رابطه هماهنگ میان رنگ ها نقش مهمی داشته باشد و ا حساسی از کمال رنگ و درک نو را به وجود بیاورد.
5 – کنتراست همزمان
کنتراست همزان ناشی از تأثیر عمومی رنگ ها به روی احساس بینایی است و با رابطه میان رنگ های مکمل ایجاد می شود. وقتی که با یک رنگ را می بینیم ، چشم و ذهن ما به طور همزمان مکمل آن رنگ را پدیده می آورند. البته این رنگ به صورت ذهنی به وجود می آید و ملموس نیست بلکه فقط احساس می شود.
وقتی از خاکستری ها در ترکیب رنگی استفاده می شود، کنتراست همزمان به نحو مؤثرتری احساس می شود. کنتراست همزمان نه تنها در میان یک خاکستری و یک رنگ خالص به وجود می آید. بلکه در میان دو رنگ که به طور کامل مکمل یکدیگر نیستند نیز اتفاق می افتد.
6 – کنتراست کیفیت
در این جا منظور از کیفیت، حالت خلوص و اشباع رنگ است. وقتی که یک رنگ خالص در کنار رنگ های ناخالص که با سیاه، سفید و یا مکمل خود مخلوط شده اند قرار می گیرد ، کنتراست کیفیت رنگ ایجاد می شود. به محض اینکه یک رنگ با سیاه تیره و یا سفید روشن شود ویا با خاکسری مکمل خود مخلوط شود از حالت خلوص خارج شده و درخشش رنگین خود را از دست می‌دهد و کدر می‌شود.
7 – کنتراست کمیت ( وسعت سطح)
کنتراست کمیت مربوط به رابطه متقابل دو یا چند سطح رنگین از نظر وسعت است. در این کنتراست رابطه ی بزرگی و کوچکی سطوح رنگین نقش اصلی را بازی می کند. زیرا نسبت بزرگی سطح رنگ ها با یکدیگر می تواند در ایجاد رابطه هماهنگ میان آنها مؤثر باشد. در ایجاد کنتراست کمیت دو عامل نقش اساسی دارند.
1 – میزان درخشش و خلوص رنگ
2 – میزان بزرگی سطح یا لکه رنگی
اعداد پیشنهادی گوته در مورد وسعت سطوح رنگ بدین صورت است:
زرد ۹/ نارنجی ۸/ قرمز ۶/ سبز ۶/ آبی ۴/ بنفش ۳
و ارزش‌های عددی رنگ‌های مکمل نسبت به یکدیگر به این شرح است:
زرد به بنفش= ۹: ۳
وسعت سطح متناسب آنها با یکدیگر برابر ۱ به ۳ است. یعنی وسعت سطح ئرنگ بنفش باید ۳ برابر وسعت سط رنگ زرد باشد تا از نظر تأثیر بصری با آن هماهنگ باشد.
نارنجی به آبی= ۸: ۴
وسعت سطح متناسب آنها با یکدیگر برابر ۱ به ۲ است. یعنی سطح رنگ آبی بایستی ۲ برابر وسعت سطح رنگ نارنجی بشود تا از نظر تاثیر بصری با آن هماهنگ شود.
قرمز به سبز= ۶: ۶
وسعت سطح متناسب با این دو رنگ با هم برابر و نسبت ۱ به ۱ است.
یعنی رنگ‌های قرمز و سبز برای ایجاد تأثیر بصری هماهنگ از وسعت سطح برابری برخوردارند.
نویسنده: نادیا روشندل
کارشناس ارشد طراحی پارچه و لباس
آخرین دیدگاه‌ها